Fartsblind

Ved ekvator roterer jorda med ein fart på rundt 500 meter i sekundet. I Bergen er farta nær det halve, sidan vi ligg lenger nord og sirkelen er mindre her. Personlig skulle eg ønske meg eit endå lågare tempo.

Tekst: Frode Grytten Illustrasjon: Nhu Diep

App! App! App! App! Det brukar eg å rope til vaksne fotgjengarar som stormar over på raudt der òg barn ventar. App! App! App! Ingen har så langt snudd seg eller reagert på mine tilrop om å ta det med ro. Eg trur dei hastige veit at dei gjør noko dumt, eg trur dei er flaue og skamfulle, eg vonar i alle fall det. App! App! App! App!

Dei stormar likevel over. Dei orkar ikkje vente. Deira tid er for viktig. Dei har ting på tapetet. Dei femten-tjue sekunda dei må stå der og vente i dette vesle livet, er mykje for mykje. Farten er blitt del av kroppane. Uroa har ete seg inn i hjernen deira. Speed. Driv. Hastverk.

Eg veit at eg ikkje er ein mann av mi tid. Eg er ein sakte person, ein slik som Leonard Cohen syng om: I’m slowing down the tune, I’ve never liked it fast, you wanna get there soon, I wanna get there last. Eg er ein som slentrar, ruslar, daffar, driv avgarde. Eg liker å oppdage ein by ved å flakke og sprade og subbe. Det seine og sakte gjør at ein er open for alt kva ein by er. Open for gater, bygg, parkar, folk, dyr, liv.

Fart og tempo er blitt synonymt med nyvinning og suksess og medgang og ekspansjon og rikdom.

Ja, eg veit at eg er på det tapande laget. Ein som vil ha det sakte når alt går fort. Ein som vil knyte skorne når alle andre legg på sprang. Her ein dag venta eg på grønt lys ved Galleriet, då kom eit kjærastepar susande med kvar si barnevogn. Dei sprinta over før eg fikk ropt mitt vanlige App! App! App! Begge var kledd for fart, i tights og stretchy og slimfit og med raske briller. Eg tipper at dei var på veg opp til byfjella, dei skulle løpe seg lykkelige mens ungane sov. Det var sikkert sunt og fornuftig alt saman, men eg fikk ei irrasjonell kjensle av eg burde redde dei stakkars ungane, løfte dei ut av vognene, ut av dette sjuke tempoet.

Eg ser korleis folk triksar med mobilane på buss og bybane, dei orkar bare å sjå på ein video i ti sekund, dei skiftar song etter eit halvt minutt, dei hoppar rundt som froskar på nettet. Eg ser korleis bilistar skiftar fil for å komme seg raskare fram i bergenstrafikken, eg ser korleis dei kjem opp i ræva på min Nissan Leaf dersom eg kjører akkurat på fartsgrensa. Eg ser korleis folk susar avgarde på elsparkesyklar og rullebrett og stayclassy hoverboard med gyroteknologi.

Eg liker tidevatnet som kjem sigande inn eller strøymande ut. Eg liker solas gang rundt rekkehuset vårt i Fyllingsdalen.

Kall meg avleggs, kall meg dinosaur, kall meg Leonard Cohen. Om ein vågar å ytre seg om vår tids raske tempo, om ein kallar det sjukt at alt skal vere raskare og sterkare og høgare, får ein kjapt passet sitt påskrive. Ein har mista det. Ein er lite framstegsvennlig. Ein er bremsekloss for utviklinga. Fart og tempo er blitt synonymt med nyvinning og suksess og medgang og ekspansjon og rikdom.

Eg er likevel sikker på at ungar ikkje har godt av den oppjaga byen og det rastlause livet. Vi fraktar dei fram og tilbake frå skule og aktivitetar, vi susar avgarde med dei på jakt etter eiga lykke, vi hiv dei rundt halve kloden på leit etter det perfekte instagram-bildet. Vi har ikkje tid til å høre kva dei tenker eller reflekterer over. Om dei masar for mykje, stikk vi ein mobil eller ein ipad i neven på dei. Så held dei godt kjeft.

Folk er forskjellige. Somme folk får gjort mykje i høgt tempo, somme folk er utrulig kjappe i vendinga, somme folk er dyktige til å sprinte (sjølv om ein ikkje skulle tru det når ein ser SK Brann spele fotball). Eg liker det som varer. Eg liker det som ikkje går i stykke. Eg liker tidevatnet som kjem sigande inn eller strøymande ut. Eg liker solas gang rundt rekkehuset vårt i Fyllingsdalen.

Ofte lurer eg på kva som driv dei som stormar over fotgjengarfeltet eller som gassar forbi meg i Knappetunnelen. Kva er det som hastar slik? Kva gjør dei når dei kjem fram til sin destinasjon? Kva driv dei på med dei tretti eller førti sekunda dei skaffa seg ved å storme fram som villhestar? Eg har lyst til å kviskre dei i øyret: Døden finst i oss frå den dagen vi er født. Ein kjem tidsnok fram.

App! App! App!

FAKTA

Frode Grytten (1.12.1960) er en norsk forfatter og journalist. Han er en slags litterær altmuligmann og har skrevet noveller, romaner, lyrikk, barnelitteratur, essay, reiseskildring, spenningsroman, skuespill- og fotballpoesi. Han har blant annet vunnet Brageprisen.


Foto: Linn Heidi Stokkedal.